Krótka opowieść o powstrzymaniu mafii paliwowej w Polsce

Rozwój szarej strefy jest niekorzystny zarówno dla państwa, które odnotowuje straty budżetowe, jak i dla uczciwych przedsiębiorców, którzy muszą konkurować z podmiotami oferującymi nielegalne (i z tego powodu tańsze) towary. Podstawowym sposobem, który wykorzystywali przestępcy działający w szarej strefie było tworzenie fikcyjnego obrotu towarami oraz występowanie o zwrot wykazanego podatku naliczonego przy jedoczesnym niepłaceniu podatku należnego, a następnie zniknięcie podmiotu z rynku. Dla utrudnienia wykrycia przestępczego procederu, do transakcji wciągani byli Bogu ducha winni przedsiębiorcy, którzy niczego nie podejrzewając, dokonywali w swoim przekonaniu całkiem legalnej transakcji z uczciwym podmiotem.
1.    Pakiet paliwowy
Ustawa z dnia 7 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, zwana potocznie pakietem paliwowym, miała na celu utrudnienie dokonywania wyłudzeń podatku VAT. Ustawa wprowadziła zmiany w szeregu obowiązujących aktów prawnych regulujących obrót paliwami ciekłymi - Prawo energetyczne, ustawie o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym oraz w ustawie o podatku akcyzowym.
2.    Pakiet energetyczny
Do głównych zmian wprowadzonych w drodze pakietu energetycznego zaliczyć należy: wprowadzenie jednolitej definicji paliw ciekłych oraz innych związanych z obrotem paliwami ciekłymi (zdefiniowano m.in. pojęcia podmiotu przywożącego, przywozu i wywozu paliw ciekłych oraz importu i eksportu paliw ciekłych), zwiększenie uprawnień kontrolnych Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki oraz innych organów w zakresie wykonywania działalności koncesjonowanej (łącznie z przyznaniem Prezesowi URE uprawnienia do karania podmiotów naruszających koncesję w tym prawa do cofnięcia koncesji), utworzenie rejestru podmiotów przywożących oraz rejestr przedsiębiorstw energetycznych posiadających koncesję.
3.    Pakiet przewozowy
Pod pojęciem pakietu przewozowego należy rozumieć ustawę o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów, która obowiązuje od 18 kwietnia 2017 r. Pakiet przewozowy nakłada konieczność cyfrowej rejestracji transportu towarów uznanych przez ustawodawcę za wrażliwe - w tym oczywiście paliwa płynne oraz m.in. susz tytoniowy i alkohol. Rejestracja transportu towarów możliwa jest za pomocą systemu SENT udostępnianego przez Krajową Administrację Skarbową na Platformie Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). W zgłoszeniu należy podać m.in. planowaną datę rozpoczęcia transportu, rodzaj i masę transportowanych towarów, planowaną trasę, jak też dane o podmiotach biorących udział w transportowaniu towarów.
System SENT obejmuje zarówno podmiot obierający i wysyłający towary jak i przewoźnika oraz kierowcę dokonującego fizycznego transportu towarów. System SENT umożliwia zatem monitoring przewożonych towarów za każdym etapie – poczynając od wysyłki towaru, przez jego transport do miejsca docelowego, na odbiorze przez uprawniony podmiot kończąc. Wprowadzenie kompleksowego systemu monitorowania transportu towarów wrażliwych na każdym jego etapie, pozwoliło organom skarbowym na ograniczenie ilości kontroli przy jednoczesnym zwiększeniu efektywności.
4.    Krajowa Administracja Skarbowa
Marzec 2017 roku przyniósł również kamienie milowe w funkcjonowaniu polskiej administracji skarbowej. Ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) miała na celu skonsolidowanie Administracji Podatkowej, Służby Celnej oraz Urzędów Kontroli Skarbowej. W założeniu, zacieśnienie współpracy pomiędzy wyspecjalizowanymi jednostkami pod jednym szyldem miało zapewnić stabilność finansów publicznych oraz możliwość świadczenia przez KAS usług wysokiej jakości. Stworzenie jednego wyspecjalizowanego organu do walki z wyłudzeniami niewątpliwie przyczyniło się do poprawy skuteczności ścigania przestępstw skarbowych.
Zgodnie z danymi Ministerstwa Finansów oraz Najwyższej Izby Kontroli, wyniki reformy zaobserwować można już w pierwszym roku od powołania do życia KAS. W szczególności Ministerstwo Finansów oraz NIK wskazują na spadek liczby kontroli przy jednoczesnym wzroście wpłat do budżetu. Podejmowane przez KAS działania pozwoliły na wykrycie nieprawidłowości u ponad 75% kontrolowanych podmiotów.
Do listy sukcesów KAS należy dodać udaną współpracę z innymi służbami - Policją, CBA, ABW, CBPŚ– która pozwoliła na rozbicie grup przestępczych zajmujących się wyłudzeniami podatku VAT w drodze tzw. przestępstw karuzelowych.
Powodem sukcesów KAS jest stworzenie i umożliwienie wykorzystania funkcji analitycznych i systemowych rozwiązań. Podstawowymi narzędziami do wykrywania nadużyć w podatku VAT są Jednolite Pliki Kontrolne (JPK) wraz z zaawansowanym oprogramowaniem do analizy danych w nich zawartych. Analizą danych oraz rozwojem funkcji analitycznych zajmuje się powołana do życia w czerwcu 2016 r. specjalna spółka – Aplikacje Krytyczne Sp. z o.o. Zadaniem Spółki jest dostarczanie nowoczesnych, skutecznych i przyjaznych użytkownikom narzędzi dedykowanych Krajowej Administracji Skarbowej. Spółka zajmuje się m.in. tworzeniem i przetwarzaniem baz danych, jak też projektowaniem aplikacji dla podatników i KAS (przykładowo: Analizator JPK).
5.    Sankcje karne
Na kary związane z obrotem paliwami ciekłymi można natknąć się praktycznie w każdej ustawie, która reguluje obrót paliwami. Poczynając od obrotu paliwami ciekłymi bez koncesji liczyć należy się z karą pieniężna do 5 000 000 zł albo karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. Natomiast za przywóz paliw ciekłych bez wpisu do rejestru podmiotów przywożących zagrożony jest karą grzywny do 2 500 000 zł. Kary za uchybienia w transporcie paliw ciekłych, w zależności od przewinienia, mogą wynieść nawet do 100 tys. zł. Do podstawowych sankcji w podatku VAT należy brak prawa do odliczenia podatku VAT, ustalenie dodatkowego zobowiązania podatkowego, jak również obowiązek zapłaty podatku VAT wykazanego na fakturze.
Natomiast odpowiedzialność karna skarbowa zależeć będzie od czynu zabronionego:

• bezpodstawny zwrot podatku – kara grzywny do 720 stawek dziennych lub kara pozbawienia wolności, albo obie te kary łącznie,
• wystawianie lub posługiwanie się nierzetelnymi fakturami – kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obie te kary łącznie,
• oszustwo podatkowe – kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności, albo obie te kary łącznie.

Opracowanie: