Przeniesienie koncesji – czy jest to możliwe?

Część doktryny, z interpretacji powyższych przepisów, wywodzi tezę, iż koncesję można przenieść w przypadku zbycia przedsiębiorstwa innemu podmiotowi. Powyższe argumentują faktem, iż "skoro koncesja jest elementem przedsiębiorstwa, a transakcja zbycia przedsiębiorstwa obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, to można twierdzić, że transakcja zbycia przedsiębiorstwa obejmuje m.in. koncesję na prowadzenie działalności" .

Z drugiej jednak strony, przy argumentacji o niemożliwości zbycia koncesji, kładzie się nacisk na właściwości koncesji, czyli okoliczności, iż jest ona aktem ściśle związanym z właściwościami podmiotu, który ją uzyskał, nawet w obliczu unormowań art. 551 k.c. Podkreśla się, że prawa i obowiązki o charakterze administracyjnoprawnym są, co do zasady, związane z osobą, dla której je ustanowiono. Wskazać tu należy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08.05.1998 r., (sygn. III RN 34/98) gdzie uznano, iż "koncesja ma charakter publicznoprawnego uprawnienia podmiotowego i z tej przyczyny, co do zasady, wyłączona jest z obrotu cywilnoprawnego".

Podobne uważa Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 14 stycznia 2000 roku, (sygn. I SA 1721/99) i z dnia 19 października 2000 roku, (sygn. I SA/Kr 1268/99). Takie stanowisko zaprezentował również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 31 października 2007 roku, (sygn. VI ACa 387/07). W wyroku z dnia 20 lutego 2007 r., (sygn. II OSK 350/06) Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, iż: "Koncesja na prowadzenie apteki ma charakter publicznoprawnego uprawnienia podmiotowego (osobistego) i z tej przyczyny, co do zasady, wyłączona jest z obrotu cywilnoprawnego", stwierdzając również, iż: "Zezwolenie jest decyzją administracyjną, aktem publicznoprawnym, jego przedmiotem jest udzielenie uprawnień publicznoprawnych, regulowanych przepisami prawa publicznego, ukierunkowanymi na ochronę interesu publicznego. To ochrona interesu publicznego (w tym m.in. ochrona zdrowia, życia, bezpieczeństwa, porządku publicznego) tkwi u podstaw zasady nieprzenoszalności uprawnień wynikających z koncesji, zezwoleń i licencji.

Ogólnej zasady nieprzenoszalności na gruncie prawa publicznego uprawnień wynikających z koncesji, zezwoleń i licencji nie podważa przepis art. 552 k.c., który - wprowadzając zasadę, iż czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa - zastrzega, że nie ma ona zastosowania, gdy co innego wynika z treści tej czynności prawnej albo z przepisów szczególnych".

Należy również przytoczyć treść wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 11 grudnia 2006 roku (sygn. AmE 8/06), w którym sąd ten stwierdził, iż: "(...) udzielona (...) koncesja ma charakter publicznoprawnego uprawnienia podmiotowego. O charakterze tym przesądza między innymi, sposób ubiegania się i uzyskania koncesji, a także uprawnienia organów administracyjnych do kontroli podmiotów, którym koncesji udzielono, udzielona koncesja jest aktem nierozerwalnie związanym z właściwościami podmiotu, któremu ją udzielono, a nie z przedsiębiorstwem rozumianym jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto, w odniesieniu do koncesji na działalność w zakresie energetyki, przepisy ustawy - Prawo energetyczne nie przewidują możliwości zbycia koncesji".

Inaczej kształtuje się natomiast kwestia możliwości "przejęcia" koncesji. To zagadnienie zostało uregulowane w kodeksie spółek handlowych (dalej k.s.h.). Przepisy tam zawarte przewidują, iż w przypadku łączenia się spółek koncesja może przejść na następcę prawnego pod tytułem ogólnym w ramach sukcesji uniwersalnej, w której sukcesor generalny wchodzi niejako w całą sytuację prawną swojego poprzednika, co odnosi się również do obowiązków o charakterze administracyjnoprawnym [w: Muras Zdzisław,  Swora Mariusz; Prawo energetyczne. Komentarz. LEX, 2010].

Na podstawie art. 494 § 2 k.s.h. na spółkę przejmującą albo na spółkę nowo zawiązaną przechodzą w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.

Przytoczony przepis wyraża zasadę ograniczonej sukcesji administracyjnej, przy czym ma ona zastosowanie do zezwoleń, koncesji i ulg przyznanych po wejściu w życie k.s.h. (art. 618 k.s.h.). W tym kontekście uznać należy, że ani prawo energetyczne, ani też żadna ustawa przed wejściem w życie k.s.h. nie przewidywały przejścia uprawnień z koncesji udzielonych przez Prezesa URE. W związku z tym żadna koncesja wydana przez Prezesa URE przed dniem 1 stycznia 2001 roku nie może przejść na spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną.

Abstrahując od powyższego, należy wskazać, iż o ile przepisy prawa energetycznego szczegółowo regulują zagadnienia administracyjnoprawne związane z koncesją w szczególności w przedmiocie cofnięcia koncesji, zmiany jej warunków lub zakresu, o tyle w przeciwieństwie do innych regulacji, nie przewidują instytucji zgody organu koncesyjnego na przejście koncesji w sytuacji następstwa prawnego. Nawet jeżeli k.s.h. zawiera normy regulujące prawno-handlowe aspekty procesu łączenia, podziału i przekształcania się spółek, to i tak nie daje ono żadnych podstaw do oceny sytuacji prawnej podmiotów wykreowanych w ten sposób przy uwzględnieniu szczególnych przepisów innych gałęzi prawa (np. prawa gospodarczego, które chroni określone dobra publiczne (np. bezpieczeństwo obrotu gospodarczego).

Wskazane powyżej procesy często będą prowadzić do konieczności zmian w udzielonej koncesji (o charakterze podmiotowym lub przedmiotowym), przy czym ich dokonanie może zostać uzależnione od przedstawienia określonych wyjaśnień i dokumentów, które potwierdzą, iż "nowy" przedsiębiorca będzie mógł nadal skutecznie wykonywać działalność koncesjonowaną, a zatem spełnia kryteria wykonywania tej działalności. Ustawodawca, mając zatem na uwadze, iż zaistniałe w wyniku procesu łączenia się spółek lub ich przejęcia zmiany mogą spowodować, iż nowopowstała spółka przestanie spełniać warunki określone dla koncesjonariusza, zagwarantował organowi koncesyjnemu w art. 41 ust. 4 pkt 2 oraz art. 41 ust. 4 pkt 2 prawa energetycznego możliwość cofnięcia koncesji lub zmiany jej zakresu.

Tym samym, nawet, jeżeli w przypadku sukcesji uniwersalnej koncesja przejdzie ex lege na nowy podmiot, to i tak Prezes URE ma prawo do oceny właściwości podmiotu, który będzie wykonywał działalność koncesjonowaną, a dochodząc do wniosku, że w wyniku podziału lub połączenia mogło dojść do naruszenia przepisów regulujących kwestie koncesyjne, może w ostateczności cofnąć lub ograniczyć koncesję.

Opracowanie:

Redakcja – CWW S. Cetera, M. Węgrzyn – Wysocka i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów spółka komandytowa